Onze anonieme evangeliën, waarom werd het evangelie van Johannes aan Johannes toegeschreven? (deel 1

Sommige van dezelfde bezwaren tegen het feit dat Matteüs het eerste evangelie heeft geschreven, zijn van toepassing op Johannes, de zoon van Zebedeüs, die het vierde heeft geschreven. In tegenstelling tot Mattheüs heeft Johannes geen van onze andere evangeliebronnen gekopieerd, en dat is dus niet het probleem voor Mattheüs (die zeker, als hij een ooggetuige was geweest, zijn verhalen over Jezus niet zou hebben ontleend aan wat hij vond in de verhalen van iemand anders). geschreven tekst). Maar er is een nog grotere waarschijnlijkheid, die aan zekerheid grenst, dat Johannes, de zoon van Zebedeüs, niet kon schrijven. Hij was een visser uit het landelijke Galilea. Vissers waren niet opgeleid. Het waren boeren van zeer lage klasse. John zou nooit naar school zijn gegaan. Waar hij woonde, waren * geen scholen. Hij zou nooit hebben leren lezen. Laat staan leren schrijven. Laat staan dat ze in het Grieks hebben leren schrijven. Laat staan geleerd om verfijnde, filosofisch geïnformeerde prozaverhalen in het Grieks te schrijven. Ik denk dat er vrijwel geen kans is dat de historische Johannes van Zebedeüs het evangelie schreef.

Dus waarom beweerde onze anonieme redacteur die een eeuw later in Rome woonde, dat het evangelie werd geschreven door Johannes? Er is één voor de hand liggende reden: hij wilde dat dit anonieme evangelie het gezag van een apostel zou hebben. Bedenk wie John was. In de evangeliën had Jezus twaalf discipelen, van wie er drie een soort ‘binnenste cirkel’ om zich heen vormen: Petrus, Jakobus en Johannes. Het was bekend dat Jacobus al vroeg de marteldood stierf, volgens het boek Handelingen 12:1-2. En dus is hij geen kandidaat om later een evangelie te hebben geschreven (Johannes werd altijd beschouwd als de laatste van de evangeliën die werd geschreven, een ‘meer spiritueel’ verslag dat werd opgesteld als aanvulling op de meer gekke verslagen van de synoptici). Petrus zou genoemd worden als de ultieme bron achter het Marcusevangelie, zoals we zullen zien, dus hij was geen kandidaat voor het Vierde Evangelie. Dat liet John achter.

Maar er is een belangrijkere reden voor deze associatie van het evangelie met Johannes. Zoals we al heel lang hebben gezien – ongeveer zo ver terug als iemand over de kwestie praat, dat wil zeggen, de tweede eeuw – werd ten onrechte gedacht dat het Johannesevangelie zelf aangeeft dat de auteur de “Geliefde Discipel” was (zie mijn eerder bericht over waarom deze schimmige figuur het boek niet heeft geschreven). Dus wie was de geliefde discipel?

Er zijn hier in de loop der jaren talloze theorieën over geweest, waarvan de meeste volledig ongeloofwaardig zijn. Sommigen hebben beweerd dat het Lazarus was, die door Jezus uit de dood werd opgewekt, aangezien ons in Johannes 11:5 wordt verteld dat Jezus “Lazarus liefhad”. Maar het slaat nergens op dat Lazarus de schimmige figuur is, de Geliefde Discipel, want als het Lazarus was en de auteur Lazarus elders als Lazarus noemt, waarom zou hij dan niet gewoon de Geliefde Discipel Lazarus noemen? Sommigen hebben gedacht dat het Maria Magdalena was, die niet genoemd kon worden omdat ze een vrouw was. Maar ondanks zijn sensationele waarde, werkt dat niet veel, omdat deze discipel een man wordt genoemd (met mannelijke voornaamwoorden), en niets anders dan de wens dat Maria dichter bij Jezus zou zijn, kan dit verklaren. (Bovendien gaan Maria en de geliefde discipel met elkaar om, dus ze kunnen niet dezelfde persoon zijn; Johannes 20:1-2) Er zijn tal van andere moderne theorieën. Maar om redenen waarop ik al heb gezinspeeld, is de eeuwenoude theorie dat het Johannes, de zoon van Zebedeüs, was. De geliefde discipel is een van de naaste metgezellen van Jezus. Hij is degene die bij zijn laatste maaltijd aan de borst van Jezus leunt en vraagt wie hem zal verraden. Wie waren Jezus’ naaste discipelen? Petrus, Jacobus en Johannes. De geliefde discipel kan Petrus niet zijn, omdat hij in een aantal passages naast Petrus wordt genoemd (bijna in concurrentie met hem). Hij kon ook niet Jacobus zijn, want er zijn hints in Johannes 21 dat de geliefde discipel nog lang zou leven, maar het was bekend dat Jacobus vrij vroeg in de geschiedenis van de eerste-eeuwse kerk de marteldood stierf (al in Handelingen 12).

Dat laat Jan achter. En dus is er een vaste traditie die ver teruggaat dat Johannes de geliefde discipel was. En aangezien men dacht dat de geliefde discipel het vierde evangelie schreef, begon het Johannes te heten.

Laat me nogmaals benadrukken dat er niemand is die het vierde evangelie “Johannes” noemt tot Irenaeus en de Canon van Muratori. Het is interessant dat in latere legenden wordt gezegd dat twee bijzondere proto-orthodoxe kerkvaders uit het begin tot het midden van de tweede eeuw, Polycarpus, de bisschop van Smyrna, en Papias – die ik al uitgebreid heb besproken – beiden metgezellen waren van Johannes de zoon van Zebedeüs tijdens zijn apostolische bediening later in zijn leven. Van Polycarpus werd gezegd dat hij zijn discipel was, iemand die “aan zijn voeten zat”. Papias werd uiteindelijk gecrediteerd als de secretaris van Johannes, en in feite degene aan wie Johannes zijn evangelie dicteerde.

Sommige geleerden beweren dat deze tradities historisch verdienstelijk zijn. Ik zelf niet – ik denk dat dit legendes zijn die bedoeld zijn om de geloofsbrieven en daarmee het gezag van Polycarpus en Papias te ondersteunen. Het is interessant en de moeite waard om erover na te denken dat we een echte brief van Polycarpus hebben waarin hij Mattheüs, Markus en Lukas citeert. Maar niet van Jan. Waarom zou dat zijn, als Johannes zijn leraar was en als Johannes het vierde evangelie schreef? Mijn mening is dat of Johannes niet zijn leraar was, of hij dacht niet dat Johannes het evangelie schreef.

In sommige opzichten is Papias zelfs nog interessanter. Als Papias de discipel van Johannes was, en als hij sprak over Johannes als de auteur van het vierde evangelie, waarom vermeldt Eusebius, wanneer hij Papias citeert, alleen wat hij zegt over Mattheüs en Marcus? Waarom geeft u niet Papias’ commentaar op John? Ik veronderstel dat ofwel Papias niet zegt dat Johannes het evangelie heeft geschreven, of dat hij zegt dat iemand anders het heeft geschreven, of dat hij er nog iets anders over zegt dat tweehonderd jaar later onaanvaardbaar was voor de opvattingen van Eusebius.

In ieder geval is het relatief duidelijk waarom christenen aan het einde van de tweede eeuw zouden willen beweren dat Johannes de Zoon van Zebedeüs het vierde evangelie schreef, en even duidelijk waarom hij dat vrijwel zeker niet deed.