Onze anonieme evangeliën, Papias over Matteüs en Marcus (deel 9)

In mijn vorige twee posts heb ik laten zien waarom Papias geen betrouwbare bron is als het gaat om het auteurschap van Matthew en Mark. Als je die berichten niet hebt gelezen en persoonlijk geneigd bent te denken dat zijn getuigenis over Matthew en Mark juist is, stel ik voor dat je ze (de berichten) leest voordat je deze leest.

In deze post wil ik betogen dat wat hij eigenlijk zegt over Matteüs en Marcus niet waar is voor onze Matteüs en Marcus, en dus heeft hij het ofwel over andere evangeliën waarvan hij weet (of waarvan hij heeft gehoord), genaamd Matteüs en Marcus. , die niet overeenkomen met onze Mattheüs en Markus, of hij heeft gewoon ongelijk.

Ik draai de volgorde waarin zijn opmerkingen worden gegeven om en behandel Matthew eerst.

In het citaat van de vierde-eeuwse historicus Eusebius lezen we dit:

En dit is wat [Papias] zegt over Matthew: “En dus componeerde Mattheüs de uitspraken in de Hebreeuwse taal, en een ieder interpreteerde [Of: vertaalde] ze naar beste vermogen.”

De problemen hier liggen voor de hand. Ons evangelie van Matteüs is niet (zomaar) een verzameling uitspraken van Jezus, en het is ook niet in het Hebreeuws geschreven. Mattheüs bevat natuurlijk enkele leringen van Jezus – net als al onze vroege evangeliën, zowel binnen als buiten het Nieuwe Testament. Maar het is veel meer dan dat. In feite vormen de ‘uitspraken’ van Jezus niet eens de meerderheid van het evangelie. Niet eens in de buurt. Niemand zou Matteüs in de eerste plaats beschrijven als een verzameling uitspraken. En Mattheüs was niet in het Hebreeuws geschreven, ondanks de wijdverspreide traditie/legende in de vroege kerk (beginnend met Papias?). Mattheüs moet in het Grieks geschreven zijn. Er zijn veel redenen om dat te denken, maar ik zal er twee geven. Het Marcusevangelie was de bron voor de evangeliën van Matteüs en Lucas. Mark moet oorspronkelijk in het Grieks zijn geschreven (linguïsten hebben dit aangetoond). In ieder geval moeten Mattheüs en Lukas een Griekse versie hebben gebruikt als bron voor (zovele van) hun verhalen, want op heel veel plaatsen zijn ze het woord voor woord eens met Marcus, precies in het Grieks. Als een van hen of beiden in het Aramees aan het componeren was, of verhalen uit een Aramese bron overnam en het kopieerde door het zelf in het Grieks te vertalen, konden ze niet woord voor woord hetzelfde zijn (neem twee willekeurige Engelse vertalingen van een Franse of Russische roman, zeg Madame Bovary of Anna Karenina, en kijk of je herhaaldelijk hele zinnen hebt die woord voor woord hetzelfde zijn!). De tweede reden hangt nauw met elkaar samen: Mattheüs en Lukas zijn het eens over passages, in het Grieks, die niet uit Markus komen, maar uit de Q-bron moeten komen, zelf oorspronkelijk in het Grieks geschreven (want als het opnieuw in het Aramees was geschreven, zouden ze dat niet kunnen woordelijk akkoord gaan met het geven ervan).

Mattheüs is in het Grieks geschreven. Onder geleerden bestaat hierover niet veel discussie. En het is niet zomaar een verzameling uitspraken van Jezus. Het is dus niet het evangelie waar Papias naar verwijst. Of als hij *verwijst naar onze Matthew, dan weet hij gewoon niet waar hij het over heeft, mogelijk omdat hij is misleid door iets anders dat hij heeft gehoord of gelezen. Ik weet niet zeker welke optie beter is. Meest recentelijk heb ik de voorkeur gegeven aan de eerste optie: hij verwijst naar een ander boek, een verzameling uitspraken van Jezus die naar verluidt door Mattheüs in het Hebreeuws zijn geschreven. Maar mogelijk heeft de ander gelijk.

Onthoud dat dit de enige verwijzing is naar een evangelie dat door Matteüs is geschreven vóór Irenaeus in 180 GT. Gezien de enorme problemen die worden veroorzaakt door wat Papias zegt, denk ik niet dat het kan worden gebruikt als bewijs dat onze Mattheüs door Mattheüs is geschreven. Om te herhalen: of Papias heeft het over iets anders, of, als hij het over onze Matthew heeft, is hij niet betrouwbaarder dan wanneer hij zegt dat het hoofd van Judas Iskariot zo opgeblazen was dat het niet in een straat zou passen dat een wagen kon er makkelijk doorheen….

Het andere commentaar van Papias verwijst naar Mark. Als hij het niet over onze Matthew heeft, heeft hij het dan over onze Mark? Dit is wat hij zegt:

‘Toen Markus de tolk [of: vertaler] van Petrus was, schreef hij nauwkeurig alles op wat hij zich herinnerde van de woorden en daden van de Heer — maar niet in volgorde. Want hij hoorde de Heer niet en vergezelde hem niet; maar later, zoals ik aangaf, vergezelde hij Petrus, die zijn leringen aanpaste aan de behoeften die voorhanden waren, en niet als het ware een ordelijke samenstelling van de uitspraken van de Heer schikte. En dus deed Mark niets verkeerd door sommige zaken op te schrijven zoals hij ze zich herinnerde. Want hij had slechts één doel voor ogen: niets weglaten van wat hij hoorde of enige onwaarheid erin opnemen.’”

Je zou je kunnen voorstellen dat Papias het hier inderdaad over onze Mark heeft; als dat zo is, verdedigt hij het tegen beschuldigingen dat het ongeorganiseerd is (“niet in orde” “niet … een ordelijke compositie”). En één ding dat hij zegt kan gewoon niet waar zijn. Als Markus in het bijzonder de bedoeling had “niets weg te laten van wat hij hoorde” tijdens al zijn tijd met Petrus terwijl Petrus de dingen verkondigde die Jezus zei en deed, nou, dat kan niet gezegd worden van ons evangelie volgens Marcus. Dit evangelie is opmerkelijk schaars. In twee uur tijd kun je het helemaal hardop lezen. Mark bracht al die jaren met Peter door en alles wat hij over Jezus hoorde was twee uur aan materiaal?

Of Papias heeft een ander evangelie in gedachten en latere vertellers haakten in op zijn bewering en suggereerden dat wat nu het tweede evangelie is, degene was waarnaar hij verwees. Of hij verwijst naar ons Marcus-evangelie en kan er niet op vertrouwen dat hij een correcte versie geeft van hoe het tot stand is gekomen.

Er zijn andere redenen om dat te denken. Van alle boeken en artikelen die ik de afgelopen dertig jaar over Markus heb gelezen, en van alle Markus-geleerden die ik heb gekend en waarmee ik heb gesproken, kan ik er niet één bedenken die denkt dat het Marcusevangelie in in feite een Grieks transcript van Petrus’ prediking in het Aramees. Het is in feite een Griekse compositie die tradities vastlegt die al tientallen jaren wijd verspreid waren op oraal niveau.

Ik moet hieraan toevoegen dat ondanks pogingen van tolken gedurende vele jaren, er absoluut niets in het Marcusevangelie is waardoor je zou denken dat het een verslag was dat in het bijzonder gebaseerd was op het getuigenis van Petrus. Geleerden die het punt van Papias wilden erkennen, hebben gewoon door Marks relaas gegraven om “bewijs” te vinden voor wat ze in de eerste plaats wilden geloven. Als je niet op zoek was naar dat bewijs, zou je het zeker niet opmerken. Vooral omdat het er niet is.

Dus hier is het korte verhaal: Papias is geen betrouwbaar bewijs over wie de evangeliën heeft geschreven. Hij noemt nooit Luke of John. Of beter gezegd, misschien is het beter om te zeggen dat alles wat hij zei over Lucas en Johannes niet door Eusebius werd geciteerd. Men zou zich kunnen afvragen waarom dat zou zijn. Waren zijn opmerkingen zo bizar dat zelfs Eusebius ze niet kon kopen? Het is moeilijk voor mij om een andere reden te bedenken.

Het eerste verslag van de auteurs van onze evangeliën is daarom de opmerking van Irenaeus in 180. Voordien circuleerden, voor zover wij weten, onze evangeliën anoniem.